De verklaring van een wereldwijd ethos

Door het Parlement van de Godsdiensten der Wereld, bijeen van 28 augustus
tot 5 September 1993, te Chicago, Illinois, U.S.A.

Inleiding

De wereld verkeert in doodsstrijd. Het leed doordringt alles zo diep en het is zo urgent
dat we ons gedwongen zien de verschijningsvormen ervan met name te noemen
opdat duidelijk wordt hoe diep dit leed eigenlijk gaat.
De vrede ontglipt ons... de planeet wordt vernietigd... mensen die elkaar buren
zijn leven in angst... mannen en vrouwen raken van elkaar vervreemd... kinderen
sterven!
Dit is afschuwelijk!
Wij veroordelen het misbruiken van het ecosysteem van de aarde.
Wij veroordelen de armoede die eventuele mogelijkheden in het leven verstikt; de
honger die het lichaam van de mens verzwakt; de verschillende vormen van economische
ongelijkheid die zovele families dreigen te gronde te richten.
Wij veroordelen de sociale verwarring van de naties; het disrespect voor rechtvaardigheid
waardoor mensen in de marge worden gedreven; de anarchie die onze
gemeenschappen dreigt over te nemen en de onzinnige dood van kinderen door geweld.
In het bijzonder veroordelen we agressie en haat in de naam van religie.
Maar deze doodsstrijd hoeft er niet te zijn.
Hij hoeft er niet te zijn omdat de basis voor een ethos al aanwezig is. Dit ethos
schept de mogelijkheid voor een betere orde, zowel voor de wereld als voor het individu,
en deze voert mensen weg van wanhoop, en de samenlevingen weg van chaos.
Wij zijn vrouwen en mannen die de voorschriften en praktijken van de wereldreligies
omarmd hebben:
We bevestigen dat er een gezamenlijk aantal kernwaarden in de leringen van de
religies te vinden is en dat deze de basis vormen van een wereldethos.
We bevestigen dat deze waarheid al bekend is, maar hij moet nog nageleefd
worden in hart en in daad.
We bevestigen dat er een onherroepbare, onvoorwaardelijke norm bestaat voor
ieder gebied van het leven, voor families en voor gemeenschappen, voor rassen, naties
en religies. Er bestaan al oude richtlijnen voor het menselijk gedrag die te vinden
zijn in de leringen van wereldreligies. Zij vormen de basis voor een duurzame wereldorde.
Wij verklaren:
We zijn van elkaar afhankelijk. Ieder van ons is afhankelijk van het welzijn van het
geheel, en daarom hebben wij respect voor de gemeenschap van de levende wezens,
voor mensen, dieren en planten, en voor het behoud van de aarde, de lucht,
het water en de grond.
We nemen individuele verantwoordelijkheid op ons voor alles war. we doen. Al onze
beslissingen, daden en ons nalaten te handelen hebben gevolgen.
2
Wij moeten anderen behandelen zoals wij willen dat anderen ons behandelen.
We verbinden ons ertoe leven, waardigheid, individualiteit en verschil te respecteren
zodat iedereen, zonder uitzondering, menselijk wordt behandeld. We moeten geduld
hebben en acceptatievermogen. We moeten kunnen vergeven, leren van het verleden,
maar we mogen onszelf nooit toestaan onderworpen te raken aan onze eigen
herinneringen aan haat. We moeten ons hart voor elkaar openstellen, we moeten
onze kleine verschillen opgeven voor het belang van de wereldgemeenschap, waarbij
we een cultuur van solidariteit en verwantschap in stand houden.
Wij beschouwen de mensheid als onze familie. We moeten proberen vriendelijk
en edelmoedig te zijn. We moeten niet voor onszelf alleen leven, maar we moeten
ook anderen dienen, we mogen de kinderen nooit vergeten, de bejaarden, de armen,
de mensen die lijden, de invaliden, de vluchtelingen en de eenzamen. Niemand mag
ooit als een tweederangs burger beschouwd of behandeld worden of hoe dan ook
uitgebuit worden. Er moet gelijk deelgenootschap zijn tussen man en vrouw. We mogen
geen enkele seksuele immoraliteit begaan. We moeten iedere vorm van overheersing
of misbruik achter ons laten.
We moeten onszelf toewijden aan een cultuur van geweldloosheid, respect,
rechtvaardigheid en vrede. We mogen andere mensen niet onderdrukken, verwonden,
martelen of doden, omdat we geweld als middel om geschillen te beslechten
afwijzen.
Wij moeten streven naar een rechtvaardige sociale en economische orde, waarin
iedereen een gelijke kans heeft ziet als mens ten volle te verwezenlijken. We moeten
waarachtig en mededogend zijn in ons spreken en doen, we moeten eerlijk zijn in
onze omgang met allen en we moeten vooroordelen en haat proberen te voorkomen.
We mogen niet stelen. We moeten verder reiken dan de overheersing van het verlangen
naar macht, prestige, geld en alles wat we kunnen verteren, willen we een
rechtvaardige vredige wereld creëren.
De aarde kan niet verbeterd worden als niet eerst het bewustzijn van het individu
wordt veranderd. Wij verbinden ons ertoe dat we ons bewustzijn zullen vergroten
door onze geest discipline bij te brengen door meditatie, door gebed en door positief
denken. Zonder risico's en de bereidheid tot opoffering kan er geen fundamentele
verandering zijn in onze situatie. Daarom moeten wij ons wijden aan dit wereldwijde
ethos, aan onderling begrip en aan levenswijzen die de gemeenschap ten goede
komen, vrede koesteren en goed zijn voor de natuur.
Wij nodigen alle mensen, religieus of niet, uit hetzelfde te doen.
3
De beginselen van een wereldwijd ethos
Onze wereld maakt een fundamentele crisis door: een crisis in wereldeconomie, in
wereldecologie en in wereldpolitiek. Overal zien we gebrek aan een weidse visie, de
wirwar van niet opgeloste problemen, verlamming op politiek terrein, middelmatig
politiek leiderschap met weinig inzicht of toekomstvisie en in zijn algemeenheid: te
weinig zin voor het gemeenschappelijke. Te veel oude antwoorden op nieuwe uitdagingen.
Honderden miljoenen mensen op onze planeet lijden in steeds sterkere mate door
werkeloosheid, armoede, honger en de vernietiging van hun families. Hoop op een
duurzame vrede tussen de naties verglijdt. Er zijn spanningen tussen de seksen en
de generaties. Kinderen sterven, doden en worden gedood. Steeds meer landen
worden geschokt door corruptie in politiek en in het zakenleven. Het wordt steeds
moeilijker in vrede in onze steden samen te leven door sociale, raciale en etnische
conflicten, drugsmisbruik, georganiseerde misdaad en zelfs anarchie. Zelfs buren
leven vaak in angst voor elkaar. Onze planeet wordt nog steeds meedogenloos verder
geplunderd. Een ineenstorting van het ecosysteem bedreigt ons.
Steeds opnieuw zien we leiders en aanhangers van religies aanzetten tot agressie,
fanatisme, haat en vreemdelingenhaat - ze inspireren en legitimeren zelfs gewelddadige
en bloedige conflicten. Religie wordt vaak misbruikt puur voor machtspolitieke
doeleinden, zelfs voor oorlog. We zijn vervuld van afgrijzen.
Wij veroordelen deze gruwelen en verklaren dat ze er niet hoeven te zijn. Er is al
een ethos te vinden in de religieuze leringen van de wereld die de wereldcrisis kan
tegengaan. Natuurlijk biedt dit ethos geen directe oplossing voor alle enorme Problemen
van de wereld, maar het levert wel de morele grondslag voor een betere orde
op individuele en wereldschaal: een visioen dat vrouwen en mannen kan wegleiden
uit wanhoop en de samenleving uit chaos.
Wij zijn mensen die ons hebben toegewijd aan de voorschriften en praktijken van
de wereldreligies. Wij bevestigen dat er al een consensus bestaat tussen de religies
die de basis kan vormen voor een wereldethos - een minimale, fundamentele consensus
betreffende bindende waarden, onherroepelijke normen en fundamentele morele
houdingen.
I. Geen nieuwe wereldorde zonder een nieuw wereldethos!
Wij, vrouwen en mannen behorend tot verschillende religies en streken van de aarde,
richten ons daarom tot alle mensen, zowel religieus als niet-religieus. Wij willen de
volgende overtuigingen naar voren brengen die wij gemeenschappelijk hebben:
• we hebben allen een verantwoordelijkheid om een betere wereldorde tot stand te
brengen.
• het is absoluut noodzakelijk dat wij betrokken raken in zaken als mensenrechten,
vrijheid, rechtvaardigheid, vrede en het behoud van de aarde.
• onze verschillende religieuze en culturele tradities mogen onze gemeenschappelijke
betrokkenheid bij het tegengaan van alle vormen van onmenselijkheid en het
werken aan een grotere menselijkheid niet in de weg staan.
• de beginselen uitgedrukt in dit wereldwijde ethos kunnen worden bevestigd door
alle mensen met ethische overtuigingen, of deze nu gegrondvest zijn in religie of niet.
4
• als religieuze en spirituele mensen baseren wij ons leven op een Uiterste Werkelijkheid
en we halen onze spirituele kracht en hoop daarvandaan, in vertrouwen, in
gebed of meditatie, in woord of in stilte. Wij hebben een speciale verantwoordelijkheid
voor het welzijn van de gehele mensheid en we hebben de zorg voor de planeet
Aarde. We vinden niet dat we beter zijn dan andere vrouwen en mannen, maar we
vertrouwen erop dat de oude wijsheid van onze religies de weg naar de toekomst kan
aanwijzen.
Na twee wereldoorlogen en het einde van de koude oorlog, de ineenstorting van
fascisme en nazisme gaat de mensheid nu een nieuwe periode in de geschiedenis
binnen. Tegenwoordig hebben we genoeg economische, culturele en geestelijke
bronnen tot onze beschikking om een betere wereldorde te grondvesten. Oude en
nieuwe etnische, nationale, sociale, economische en religieuze spanningen bedreigen
het vreedzaam opbouwen van een betere wereld. We hebben juist nu een grotere
technologische vooruitgang dan ooit tevoren gezien en toch zien we dat wereldwijd
armoede, honger, kindersterfte, werkeloosheid, eilende en de vernietiging van de
natuur niet minder maar juist meer zijn geworden. Veel Volkeren worden bedreigd
door economische teloorgang, sociale wanorde, doordat ze politiek gemarginaliseerd
raken, door ecologische catastrofes en nationale ineenstorting.
In zo'n dramatische situatie in de hele wereld heeft de mensheid een visioen nodig
van volkeren die vreedzaam samenleven, van etnische en ethische groeperingen
en van religies die verantwoordelijkheid dragen voor de zorg voor de aarde. Een visioen
berust op hoop, doelen, idealen en normen. Over de gehele wereld echter zijn
deze ons juist uit handen gegleden. Toch zijn we ervan overtuigd dat het juist de geloofsgemeenschappen
zijn die de verantwoordelijkheid dragen dit soort hoop, idealen
en richtlijnen te bewaken, te grondvesten en ervoor te zorgen dat ernaar geleefd
wordt, ondanks het feit dat er ook geregeld misbruik van is gemaakt en dat er ook wel
sprake van mislukking is. Hiervan is bovenal sprake in de moderne Staat. Garanties
voor gewetensvrijheid en godsdienstvrijheid zijn noodzakelijk, maar zij vervangen
bindende waarden, overtuigingen en normen niet die geldig zijn voor alle mensen
zonder te letten op hun sociale afkomst, sekse, huidskleur, taal of religie.
Wij zijn ervan overtuigd dat de menselijke familie op aarde een fundamentele
eenheid vormt. Wij brengen de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
van de Verenigde Naties van 1948 opnieuw in herinnering. Wat deze formeel verklaarde
op het niveau van rechten willen wij bevestigen en verdiepen vanuit het perspectief
van een ethos: de volledige verwerkelijking van de intrinsieke waardigheid
van de mens, de onvervreemdbare vrijheid en principiële gelijkheid van alle mensen
en de noodzakelijke solidariteit en onderlinge afhankelijkheid van elkaar van alle
mensen.
Op basis van onze persoonlijke ervaringen en de beladen geschiedenis van onze
planeet hebben wij geleerd
• dat een betere wereldorde niet gecreëerd of opgedrongen kan worden door wetten,
voorschriften en conventies alleen;
• dat de verwerkelijking van vrede, rechtvaardigheid en de bescherming van de
aarde afhankelijk zijn van het inzicht en de bereidheid van mannen en vrouwen tot
rechtvaardig handelen;
• dat actie ten behoeve van rechten en vrijheden een bewustzijn veronderstelt van
verantwoordelijkheid en plicht en dat daartoe de geesten en harten van vrouwen en
mannen moeten worden aangesproken;
5
• dat rechten zonder moraliteit niet lang standhouden en dat er geen betere wereldorde
zal zijn zonder een wereldethos.
Met een wereldethos bedoelen we niet een wereldwijde ideologie of een enkele eenheidsreligie
die achter alle bestaande religies zou zitten en zeker niet de overheersing
van een religie over alle andere. Met een wereldethos bedoelen we een fundamentele
consensus over bindende waarden, onveranderlijke richtlijnen en persoonlijke
attitudes. Zonder zo'n fundamentele consensus over een ethos zal vroeger of later
iedere gemeenschap bedreigd worden door chaos of dictatuur en individuele mensen
zullen in vertwijfeling geraken.
II. Een fundamentele eis: ieder mens moet menswaardig behandeld
worden
Wij zijn mannen en vrouwen die niet onfeilbaar zijn, we zijn onvolmaakt, we kennen
grenzen en fouten. We kennen de realiteit van het kwaad. Juist om die redenen voelen
we ons genoodzaakt om reden van het welzijn van de wereld uitdrukking te geven
aan de fundamentele elementen van een wereldethos -voor zowel Individuen als ook
voor gemeenschappen en organisaties, voor staten zowel als voor de religies zelf.
We vertrouwen erop dat onze religieuze en ethische tradities die vaak duizenden jaren
oud zijn ons een ethos verschaffen dat overtuigend is en uitvoerbaar voor alle
vrouwen en mannen van goede wil, religieus en niet religieus.
Tegelijkertijd weten we dat onze verschillende religieuze en ethische tradities
vaak zeer verschillende uitgangspunten bieden omtrent wat nuttig is en wat niet voor
mannen en vrouwen, wat rechtvaardig is en wat verkeerd, wat goed is en wat fout.
We willen de ernstige verschillen tussen de afzonderlijke religies niet wegredeneren
of ontkennen. Ze mogen ons echter ook niet verhinderen in het openbaar te verklaren
wat we al gemeenschappelijk hebben en gezamenlijk onderschrijven, ieder op basis
van onze eigen religieuze of ethische gronden.
Wij weten dat religies de Problemen met het milieu, de economische, politieke en
sociale Problemen voor de aarde niet kunnen oplossen. Ze kunnen echter wel voorzien
in wat blijkbaar niet te bereiken is langs de weg van economische plannen, politieke
programma's of wettelijke regelingen alleen: een verandering in innerlijke oriëntatie,
de gehele mentaliteit, de 'harten' van de mensen, en een omkering van een
verkeerde weg naar een nieuwe levensoriëntatie. De mensheid heeft dringend sociale
en ecologische hervormingen nodig, maar ze heeft net zo goed geestelijke vernieuwing
nodig. Als religieuze of spirituele mensen zetten wij ons aan deze taak. De
geestelijke krachten van de religies kunnen ons een fundamenteel gevoel van vertrouwen
bieden, een perspectief van zingeving, uiteindelijke richtlijnen en een geestelijk
thuis. Natuurlijk zijn religies alleen dan geloofwaardig als ze de conflicten die uit
de religies zelf voortspruiten elimineren, wanneer ze wederzijdse arrogantie, wantrouwen,
vooroordelen en zelfs vijandbeelden uit de weg ruimen en zo respect tonen
voor de tradities, heilige plaatsen, feesten en rituelen van andersgelovigen.
Tegenwoordig worden net als in vroegere tijden vrouwen en mannen over de gehele
wereld onmenselijk behandeld. Ze worden beroofd van hun mogelijkheden en
van hun vrijheid; hun mensenrechten worden met voeten getreden; hun waardigheid
wordt niet gerespecteerd. Macht echter creëert nog geen recht! Tegenover al deze
onmenselijkheid eisen onze religieuze en ethische overtuigingen dat ieder mens
menswaardig wordt behandeld!
6
Dit betekent dat ieder mens zonder onderscheid op basis van leeftijd, sekse, ras,
huidskleur, lichamelijke of geestelijke vermogens, taal, religie, politieke ideeën, nationale
of sociale achtergrond een onvervreemdbare en onaantastbare waardigheid bezit.
Iedereen is verplicht deze waardigheid in ere te houden en te beschermen, zowel
het individu als de Staat. Mensen moeten altijd subject zijn van wetten, ze moeten
het doel vormen en nooit slechts de middelen, mensen mogen nooit het voorwerp
worden van commercialisering en industrialisatie in economie, politiek en media, in
onderzoeksinstituten en in industriële corporaties. Niemand staat ‘boven goed en
kwaad' - geen mens, geen sociale klasse, geen invloedrijke belangengroep, geen
kartel, geen politiek apparaat, geen leger en geen Staat. Integendeel: ieder mens in
het bezit van verstand en geweten is verplicht zich op werkelijk menselijke manier te
gedragen, goed te doen en kwaad te vermijden!
Het is de intentie van dit wereldwijd ethos duidelijk te maken wat dit betekent. We
willen hierin onherroepelijke en onvoorwaardelijke ethische normen in herinnering
brengen. Deze mogen niet de vorm aannemen van boeien of ketenen, maar ze moeten
hulp en steun zijn voor mensen om opnieuw te vinden en te verwerkelijken wat
hun leven richting, waarden, oriënteringen en betekenis geeft.
Er is een principe dat te vinden is in vele religies en ethische tradities van de
mensheid sinds duizenden jaren en dat daar ook nog steeds aanwezig is: wat jij niet
wilt dat jou geschiedt doe dat ook een ander niet! Of positief gesteld: wat jij wilt dat
jou geschiedt doe dat ook aan de ander. Dit zou de onherroepbare, onvoorwaardelijke
norm voor alle gebieden van het leven moeten zijn, voor families en gemeenschappen,
voor rassen, naties en religies.
Iedere vorm van egoïsme moet worden verworpen: alle eigenbelang, individueel
of collectief, in de vorm van klassenbewustzijn, racisme, nationalisme of seksisme.
We veroordelen deze omdat ze werkelijk menszijn van de mensen in de weg staan.
Zelfbepaling en zelfverwezenlijking zijn volkomen legitiem zolang ze niet gescheiden
worden van de eigen verantwoordelijkheid van de mens en de wereldwijde verantwoordelijkheid,
hetgeen betekent, van de verantwoordelijkheid voor de medemensen
en voor de planeet Aarde.
Dit principe impliceert zeer concrete gedragslijnen waaraan wij, mensen, zouden
moeten vasthouden. Vier algemene, oude richtlijnen voor menselijk gedrag komen er
namelijk uit voort die in de meeste religies van de wereld te vinden zijn.
III. Vier onaantastbare richtlijnen
1. Verplichting tot een cultuur van geweldloosheid en eerbied voor het leven
Talloze vrouwen en mannen uit alle windstreken en van alle religies proberen een
leven te leiden dat niet wordt bepaald door egoïsme, maar door inzet voor hun medemensen
en de wereld om hen heen. Desondanks vinden we over de hele wereld
eindeloze haat, afgunst, jaloezie en geweld, niet alleen tussen Individuen maar ook
tussen sociale en etnische groepen, tussen klassen, rassen, naties en religies. Het
gebruik van geweld, drugstransporten en georganiseerde misdaad, vaak uitgerust
met de nieuwste technische mogelijkheden hebben zich wereldwijd uitgestrekt. Vele
plaatsen worden nog steeds geregeerd door terreur ‘van boven'; dictators onderdrukken
hun eigen volk, en geïnstitutionaliseerd geweld is wijdverbreid. Zelfs in enkele
landen waar wetten bestaan om individuele vrijheden te beschermen worden gevangenen
gemarteld, mannen en vrouwen verminkt en gijzelaars gedood.
7
A) In de grote oude religies en ethische tradities van de mensheid vinden we de
richtlijn: Gij zult niet doden! Of in positieve termen: heb respect voor het leven! Laten
we opnieuw nadenken over de gevolgen van deze oude richtlijn: alle mensen hebben
het recht te leven, op veiligheid, en de vrije ontwikkeling van hun persoonlijkheid in
zoverre ze de rechten van anderen niet schaden. Niemand heeft het recht een ander
mens lichamelijk of geestelijk te martelen, te verwonden, laat staan te doden. Geen
volk, geen land, geen ras, geen religie heeft het recht te haten, te discrimineren, te
'zuiveren', te verbannen, laat staan een ‘vreemde' minderheid die anders is in gedrag
of er een andere geloofsovertuiging op na houdt, te liquideren.
B) Natuurlijk, waar mensen zijn daar zullen conflicten zijn. Zulke conflicten moeten
echter worden opgelost zonder geweld binnen het raamwerk van de rechtspraak.
Dit geldt zowel voor staten als ook voor individuen. Personen die politieke macht
hebben moeten werken binnen het raamwerk van een rechtvaardige orde en zich
inzetten voor de meest geweldloze en vredige oplossingen die mogelijk zijn. Ze moeten
hieraan werken binnen een internationale orde van vrede die zelf bescherming en
verdediging nodig heeft tegen mensen die geweld uitoefenen. Bewapening is een
verkeerd pad; ontwapening is het gebod van deze tijd. Men vergisse zich niet: er is
geen overleving mogelijk voor de mensheid zonder wereldvrede!
C) Jonge mensen moeten thuis en op school leren dat geweld geen middel kan
zijn om geschillen met anderen te beslechten. Alleen zo kan een cultuur van geweldloosheid
geschapen worden.
D) Een mens is onvoorstelbaar kostbaar en moet onvoorwaardelijk beschermd
worden. Op dezelfde wijze echter verdienen de dieren en de planten die met ons deze
planeet bewonen bescherming, behoud en zorg. Grenzeloze uitbuiting van de natuurlijke
funderingen van het leven, meedogenloze vernietiging van de biosfeer en
militarisering van de kosmos zijn alle schanddaden. Als menselijke wezens hebben
wij een speciale verantwoordelijkheid - vooral met het oog op de toekomstige generaties
- voor de aarde en de kosmos, voor de lucht, het water en de bodem. We zijn
allen verweven in deze kosmos en we zijn allen afhankelijk van elkaar. Ieder van ons
is afhankelijk van het welzijn van allen. Daarom moet de dominantie van de mensheid
over de natuur en de kosmos niet aangemoedigd worden. In plaats daarvan
moeten wij het leven in harmonie met de natuur en de kosmos cultiveren.
E) Authentiek menszijn in de geest van onze grote religieuze en ethische tradities
betekent dat we zowel in het openbare als ook in het privé-leven op anderen betrokken
moeten zijn en tot helpen bereid. We mogen nooit meedogenloos en onmenselijk
zijn. Ieder volk, ieder ras, iedere religie moet tolerantie en respect tonen - eigenlijk
zelfs grote waardering - voor ieder ander. Minderheden, of het nu raciale, etnische of
religieuze minderheden betreft, hebben bescherming en steun nodig.
2. Verplichting tot een cultuur van solidariteit en een rechtvaardige economische
orde
Talloze mannen en vrouwen van alle windstreken afkomstig en behorend tot alle religies
streven ernaar te leven in solidariteit met anderen en te werken ten behoeve van
een authentieke vervulling van hun roeping. Desondanks vinden we wereldwijd eindeloze
honger, gebrek en nood. Niet alleen individuen maar bovenal onrechtvaardige
instituties en structuren zijn verantwoordelijk voor deze tragedies. Miljoenen mensen
hebben geen werk; miljoenen worden uitgebuit door slechte lonen, worden in de
marge van de samenleving gedrongen, hun mogelijkheden voor de toekomst totaal
vernietigd. In vele landen is de kloof tussen arm en rijk, tussen mensen met macht en
8
machtelozen immens. We leven in een wereld waarin zowel het totalitaire staatssocialisme
als het onbeteugelde kapitalisme veel ethische en geestelijke waarden hebben
uitgehold en vernietigd. Een materialistische mentaliteit verwekt begeerte naar
ongebreidelde winst en een graaien naar eindeloze uitbuiting. Deze eisen vergen
steeds meer van de reserves van de gemeenschap zonder dat ze het individu ertoe
dwingen meer bij te dragen. Het sociale kwaad van de corruptie woekert als een gezwel
net zo hard voort in de ontwikkelingslanden als in de ontwikkelde landen.
A) In de grote oude religieuze en ethische tradities van de mensheid vinden we
de richtlijn: Gij zult niet stelen! Of om het in positieve termen te zeggen: handel eerlijk
en oprecht! Laten we opnieuw nadenken over de gevolgen van deze oude richtlijn:
niemand heeft het recht een ander persoon of de gemeenschap te bestelen of te beroven
op wat voor manier dan ook. Verder heeft niemand het recht zijn of haar bezit
te gebruiken zonder zorg voor de noden van de samenleving en de aarde.
B) Waar extreme armoede heerst daar verbreiden zich hulpeloosheid en wanhoop,
daar vindt steeds weer diefstal plaats omwille van het overleven. Waar macht
en rijkdom meedogenloos worden opeengehoopt, komen onvermijdelijk gevoelens
van woede, wrok, dodelijke haat en opstand naar boven onder de achtergestelden en
gemarginaliseerden. Dit leidt tot een vicieuze cirkel van geweld en tegengeweld. Men
vergisse zich niet: er is geen wereldvrede zonder wereldwijde rechtvaardigheid!
C) Jonge mensen moeten thuis en op school leren dat bezit, beperkt als het ook
moge zijn een verplichting met zich meebrengt en dat het gebruik ervan tegelijkertijd
het algemeen welzijn moet dienen. Alleen zo kan een rechtvaardige economische
orde opgebouwd worden.
D) Wil de benarde toestand van de armste miljarden mensen op deze planeet,
vooral vrouwen en kinderen, verbeterd worden dan moet de wereldeconomie rechtvaardiger
gestructureerd worden. Individuele goede daden en hulpprojecten zijn
weliswaar onmisbaar, maar ze zijn niet voldoende. De deelname van alle staten en
de autoriteit van internationale organisaties zijn nodig om rechtvaardige economische
instellingen op te bouwen.
Er moet een oplossing gezocht worden die van alle kanten kan worden geaccepteerd
voor de schulden en de armoede van de uiteenvallende tweede wereld en sterker
nog voor de derde wereld. Natuurlijk zijn conflicten van belangen onvermijdelijk.
In de ontwikkelde landen moet een onderscheid gemaakt worden tussen noodzakelijke
en grenzeloze consumptie, tussen sociaal nuttig en niet nuttig gebruik van bezit,
tussen gerechtvaardigd en niet-gerechtvaardigd gebruik van natuurlijke bronnen, en
tussen een markteconomie die slechts op winst is gericht of een markteconomie die
gunstig is in sociaal opzicht en gericht op ecologie. Zelfs de ontwikkelingslanden
moeten hun nationale geweten onderzoeken.
Waar ook maar de heersers dreigen de overheersten te onderdrukken, waar ook
maar instituties mensen bedreigen en waar ook maar macht recht verdrukt, daar zijn
wij gedwongen tot verzet - indien mogelijk zonder geweld.
E) Geheel en al menszijn in de geest van onze grote religieuze en ethische tradities
betekent het volgende:
• We moeten economische en politieke macht tot dienst voor de mensheid gebruiken
in plaats van deze te misbruiken in gewetenloze oorlogen om overheersing. We
moeten een geest van mededogen ontwikkelen met hen die lijden, met speciale zorg
voor de kinderen, de ouderen, de armen, de gehandicapten, de vluchtelingen en de
eenzamen.
9
• We moeten wederzijds respect cultiveren en voorkomendheid, in plaats van alleen
maar te denken aan onbegrensde macht en de onvermijdelijke concurrentiestrijd.
• We moeten een zin voor matigheid en bescheidenheid waarderen in plaats van
een onlesbare dorst naar geld, prestige en consumptie. In hun hebzucht verliezen
mensen hun 'ziel', hun vrijheid, hun rust, hun innerlijke vrede, en op deze manier dat
wat hen tot mensen maakt.
3.Verplichting tot een cultuur van tolerantie en een leven van waarachtigheid
Talloze mannen en vrouwen uit alle windstreken afkomstig en behorend tot alle religies
proberen hun leven eerlijk en oprecht te leiden. Desondanks vinden we over de
gehele wereld leugens zonder einde, bedrog, zwendel en hypocrisie, ideologie en
demagogie:
• Politici en zakenmensen die leugens gebruiken als een weg tot succes;
• Massamedia die ideologische propaganda verspreiden in plaats van nauwkeurige
verslaggeving, misinformatie in plaats van werkelijke gegevens, cynische commerciële
belangen in plaats van een loyaliteit aan de waarheid;
• Wetenschappers en onderzoekers die zichzelf overgeven aan moreel twijfelachtige
ideologieën of politieke programma's of economische belangengroepen, of die
onderzoek rechtvaardigen dat fundamentele ethische waarden geweld aandoet;
• Vertegenwoordigers van religies die andere religies verwerpen als van weinig
waarde, en fanatisme en intolerantie prediken in plaats van respect en begrip.
A) In de grote oude religieuze en ethische tradities van de mensheid vinden we
de aanwijzing: Gij zult niet liegen! of om het in positieve termen te zeggen: spreek en
handel waarachtig! Laten we op nieuw nadenken over de gevolgen van deze oude
aanwijzing: geen vrouw of man, geen instituut, geen staat, kerk of religieuze gemeenschap
heeft het recht te liegen tegen andere mensen.
B) Dit is vooral waar
• voor hen die in de massamedia werkzaam zijn, aan wie we de vrijheid toevertrouwen
te rapporteren in het belang van de waarheid en aan wie we zo de taak van
bewaker geven. Zij staan niet boven de moraliteit maar hebben de plicht de menselijke
waardigheid, de mensenrechten en fundamentele waarden te respecteren. Zij zijn
het aan hun functie verplicht zich te houden aan objectiviteit, oprechtheid en het behoud
van de menselijke waardigheid. Zij hebben niet het recht in de individuele privésfeer
door te dringen, de publieke opinie te manipuleren of de werkelijkheid te verdraaien;
• voor kunstenaars, schrijvers en wetenschappers aan wie we artistieke en academische
vrijheid toevertrouwen. Zij zijn niet vrij van algemene ethische richtlijnen en
moeten de waarheid dienen;
• voor de leiders van de landen, politici en politieke partijen, aan wie we onze vrijheid
toevertrouwen. Wanneer zij liegen tegen hun mensen, wanneer zij de waarheid
manipuleren, of wanneer zij schuldig zijn aan omkoopbaarheid of meedogenloosheid
in binnenlandse en buitenlandse zaken, dan verspelen zij hun geloofwaardigheid en
ze verdienen het hun functies en stemmers te verliezen. Omgekeerd zou de publieke
opinie de politici moeten steunen die te allen tijde de waarheid tegen de mensen durven
te spreken;
• tenslotte, voor vertegenwoordigers van religie. Wanneer zij aanzetten tot vooroordelen,
haat en vijandschap tegen aanhangers van een ander geloof, of zelfs gods10
dienstoorlogen aanmoedigen of legitimeren, dan verdienen zij de veroordeling van de
mensheid en het verlies van hun aanhangers.
Laat niemand zich iets wijsmaken: er is geen wereldwijde rechtvaardigheid zonder
waarachtigheid en menselijkheid!
C) Jonge mensen moeten op school en thuis leren waarachtig te denken, te spreken
en te handelen. Ze hebben het recht op informatie en onderwijs om in staat te
zijn de beslissingen te nemen die hun leven zullen vormen. Zonder een ethische
vorming zullen ze nauwelijks in staat zijn het belangrijke van het onbelangrijke te onderscheiden.
In de dagelijkse overvloed aan informatie zullen ethische richtlijnen hen
helpen te onderscheiden wanneer meningen voorgesteld worden als feiten, belangen
versluierd, tendensen overdreven en wanneer feiten worden verdraaid.
D) Authentiek menszijn in de geest van onze grote religies en ethische tradities
betekent het volgende:
• we moeten vrijheid niet verwarren met willekeur, of pluralisme met onverschilligheid
tegenover de waarheid;
• we moeten waarachtigheid cultiveren in al onze relaties in plaats van oneerlijkheid,
huichelarij en opportunisme;
• we moeten constant op zoek zijn naar de waarheid en onomkoopbare oprechtheid,
in plaats van ideologische of partijdige halve waarheden te verbreiden;
• we moeten dapper de waarheid dienen en we moeten volharden en geloofwaardig
blijven in plaats van onszelf over te geven aan opportunistische aanpassing aan
het leven.
4. Verplichting tot een cultuur van gelijke rechten en partnerschap tussen man
en vrouw
Talloze mannen en vrouwen van alle streken en van alle religies proberen een leven
te leiden in een geest van partnerschap en verantwoord handelen op het gebied van
liefde, seksualiteit en familie. Desondanks zijn er over de gehele wereld afkeurenswaardige
praktijken van patriarchaat, dominantie van het ene geslacht over het andere,
uitbuiting van vrouwen, seksueel misbruik van kinderen en gedwongen prostitutie.
Maar al te vaak dwingen sociale ongelijkheden vrouwen en zelfs kinderen tot prostitutie
als een manier om te overleven - vooral in de minder ontwikkelde landen.
A) In de grote oude religies en ethische tradities van de mensheid vinden we de
aanwijzing: Gij zult geen seksuele immoraliteit begaan! Of in positieve termen: respecteer
elkaar en houd van elkaar! Laten we opnieuw de consequenties van deze
oude aanwijzing overdenken: niemand heeft het recht anderen te degraderen tot louter
seksobject, of hen in seksuele afhankelijkheid te brengen of te houden.
B) We veroordelen seksuele uitbuiting en seksuele discriminatie als een van de
ernstigste vormen van menselijke vernedering. We hebben de plicht tot verzet wanneer
ook maar de overheersing van de ene sekse over de andere wordt verkondigd –
zelfs in de naam van religieuze overtuiging; wanneer ook maar seksuele uitbuiting
wordt getolereerd, wanneer ook maar prostitutie in stand wordt gehouden of kinderen
worden misbruikt. Niemand late zich misleiden: er is geen authentieke menselijkheid
zonder een samenleven in partnerschap!
C) Jonge mensen moeten thuis en op school leren dat seksualiteit geen negatieve,
afbrekende, uitbuitende kracht is, maar creatief en bevestigend. Seksualiteit als
een levensbevestigende kracht die de gemeenschap vormt kan alleen dan effectief
zijn als de partners de verantwoordelijkheid aanvaarden voor elkaar geluk te zorgen.
11
D) De relatie tussen vrouwen en mannen moet niet gekenmerkt worden door bevoogdend
gedrag of misbruik, maar door liefde, partnerschap en betrouwbaarheid.
Menselijke vervulling is niet hetzelfde als seksueel genoegen. Seksualiteit moet een
liefdevolle relatie tussen gelijke partners tot uiting brengen en bevestigen.
Sommige religieuze tradities kennen het ideaal van vrijwillig afzien van het volledige
gebruik van seksualiteit. Vrijwillig afzien van seksualiteit kan ook een uiting zijn
van identiteit en zinvolheid.
E) Het sociale instituut van het huwelijk wordt, ondanks alle culturele en religieuze
variaties, gekenmerkt door liefde, loyaliteit en standvastigheid. Het richt zich op veiligheid
en wederzijdse steun aan man, vrouw en kind en moet deze ook garanderen.
Het moet de rechten van alle familieleden verzekeren. Alle landen en culturen moeten
economische en sociale relaties ontwikkelen die een huwelijk en een familieleven
mogelijk maken, menselijke wezens waardig, vooral voor de ouderen. Kinderen hebben
recht op toegang tot onderwijs. Ouders moeten hun kinderen niet uitbuiten, noch
de kinderen de ouders. Hun relatie moet wederzijds respect, waardering en zorg uitdrukken.
F) Werkelijk menszijn in de geest van onze grote religieuze en ethische tradities
betekent het volgende:
• We hebben wederzijds respect, partnerschap en begrip nodig in plaats van patriarchale
overheersing en vernedering, die de uitdrukking zijn van geweld en tegengeweld
oproepen.
• We hebben wederzijdse zorg nodig, tolerantie, gereedheid tot verzoening en liefde
in plaats van enige vorm van bezitterige lust of seksueel misbruik.
Slechts wat ervaren is in persoonlijke en familierelaties kan ten uitvoer gebracht
worden op het niveau van landen en religies.
IV. Een omvorming van bewustzijn!
De ervaring uit het verleden toont het volgende aan: de aarde kan niet ten goede
veranderd worden als we niet een omvorming in het bewustzijn van het individuele en
gemeenschappelijke leven bewerkstelligen. De mogelijkheden tot omvorming zijn al
vluchtig te zien geweest op gebieden als oorlog en vrede, economie en ecologie,
waar in recente decennia fundamentele veranderingen hebben plaatsgevonden. Deze
omvorming moet ook bereikt worden op het gebied van ethiek en waarden! Ieder
individu heeft een onvervreemdbare waardigheid en onschendbare rechten en ieder
heeft ook een onontkoombare verantwoordelijkheid voor wat hij of zij doet en niet
doet. Al onze beslissingen en daden, zelfs onze omissies en ons nalaten te handelen,
hebben gevolgen.
Het levend houden van deze zin voor verantwoordelijkheid, het uit te diepen en
door te geven aan volgende generaties is de speciale taak van religies. We zijn realistisch
over hetgeen we in deze consensus hebben bereikt en daarom dringen wij
erop aan dat het volgende in acht dient te worden genomen.
1. Een universele consensus over vele betwiste ethische kwesties (van biologische
en seksuele ethiek via de massamedia en wetenschappelijke ethiek tot economische
en politieke ethiek) zal moeilijk bereikbaar zijn. Desondanks moeten passende
oplossingen bereikbaar zijn, zelfs voor vele controversiële vraagstukken, in de
geest van de fundamentele principes die wij hier gezamenlijk ontwikkeld hebben.
12
2. In vele aspecten van het leven is al een nieuw bewustzijn van een ethische
verantwoordelijkheid ontstaan. Daarom zouden we verheugd zijn als zo veel mogelijk
beroepsmensen als artsen, wetenschappers, zakenmensen, journalisten en politici
hedendaagse ethische codes zouden ontwikkelen die specifieke richtlijnen geven
voor de moeilijke kwesties van deze specifieke beroepen.
3. Bovenal verzoeken wij de verschillende geloofsgemeenschappen dringend hun
specifieke ethiek te formuleren: wat heeft iedere geloofstraditie te zeggen over bijvoorbeeld
de betekenis van leven en dood, het verdragen van lijden en het vergeven
van schuld, over onbaatzuchtige toewijding en de noodzaak van onthouding, over
mededogen en vreugde. Deze zullen het al waarneembare wereldethos verdiepen en
specificeren.
Afsluitend doen wij een oproep aan alle bewoners van deze planeet. De aarde
kan niet verbeterd worden tenzij het bewustzijn van de Individuen veranderd wordt.
Wij beloven plechtig te werken aan zo'n transformatie in het individuele en collectieve
bewustzijn, aan het ontwaken van onze geestelijke krachten door reflectie, meditatie,
gebed en positief denken, aan een bekering van het hart. Samen kunnen we bergen
verzetten! Zonder bereidheid risico's te nemen en een bereidheid tot opoffering kan
er geen fundamentele verandering in onze situatie plaatsvinden! Daarom verplichten
wij ons tot een gemeenschappelijk wereldwijd ethos, tot beter wederzijds begrip en
tot manieren van leven die de gemeenschap bevorderen, vrede koesteren en de aarde
toegewijd zijn.
Wij nodigen alle mannen en vrouwen uit, religieus of niet, hetzelfde te doen.